Γενεύη 1935: Η ταπεινή αρχή των Ευρωμπάσκετ

Το Ευρωμπάσκετ (Eurobasket) αποτελεί την κορυφαία ευρωπαϊκή διοργάνωση σε επίπεδο εθνικών ομάδων για το άθλημα της καλαθοσφαίρισης. Λαϊκιστή (του) μπάσκετ. Όμως είναι κάτι παραπάνω από αυτό. Καθότι δεσπόζει σταθερά μέχρι σήμερα στις φίλαθλες συνειδήσεις ως ένα από τα σημαντικότερα αθλητικά events της “Γηραιάς Ηπείρου”.

Μια διοργάνωση που όπως κάθε μια με μέγεθος και ιστορία, διαχρονικά τα είχε όλα. Θρυλικές μορφές, παίκτες και ομάδες που άφησαν εποχή, σπουδαία τουρνουά και φυσικά συγκινήσεις. Για αρκετές χώρες και πόσο μάλλον τη δική μας. Τα της Ελλάδας όμως θα τα πιάσουμε ξεχωριστά κατά τις επόμενες μέρες.

Και τότε σε μια τέτοια συζήτηση κάποιος θα θέσει τα ερωτήματα; Tι είναι το Eυρωμπάσκετ; Πώς ξεκίνησε; Από που/ποιους ξεκίνησε; Kαι πώς φτάσαμε να μιλάμε μέχρι σήμερα για τον συγκεκριμένο θεσμό; Το Debut.gr δίνει τις απαντήσεις ξεκινώντας παράλληλα το μεγάλο του αφιερωματικό (και μη) ταξίδι στον κόσμο του Ευρωμπάσκετ. Πρώτη στάση, η Γενεύη της Ελβετίας και η ιστορική πρώτη του διοργάνωση. Πίσω στο μακρινό 1935.

Η ιδέα της διοργάνωσης

Το μπάσκετ μπορεί να υπήρχε ήδη σαν σπορ ήδη από τα τέλη του 19ου αιώνα, όμως η δεκαετία του 1930 ήταν κομβική για το σπορ σε διεθνές επίπεδο. Το 1932 ιδρύεται με τη σύμπραξη οκτώ χωρών, εντός αυτών και η Ελλάδα (Αργεντινή, Τσεχοσλοβακία, Ελλάδα, Ιταλία, Λετονία, Πορτογαλία, Ρουμανία και Ελβετία), η παγκόσμια ομοσπονδία καλαθοσφαίρισης. Γνωστή στην μπασκετική καθομιλουμένη ως FIBA.

Δύο χρόνια αργότερα (1934), η νεοσύστατη FIBA θα ρίξει για πρώτη φορά στο τραπέζι την ιδέα δημιουργίας του σημερινού Ευρωμπάσκετ. Με τη συγκυρία ότι το μπάσκετ θα εντασσόταν στο πρόγραμμα των Ολυμπιακών Αγώνων από την διοργάνωση του 1936 στο Βερολίνο, η διεθνής ομοσπονδία αποφάσισε τη δημιουργία μιας διοργάνωσης για την Ευρώπη. Από την οποία θα προέκυπταν οι εθνικές ομάδες που θα εκπροσωπούσαν την “Γηραιά Ήπειρο” στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ήταν θέμα χρόνου για το πρώτο Πανευρωπαϊκό Πρωτάθλημα να πάρει σάρκα και οστά.

Οι συμμετοχές και οι δυσκολίες

Μάϊος του 1935. Η Ελβετία και η πόλη της Γενεύης (εκεί βρίσκονται ως σήμερα τα κεντρικά γραφεία της FIBA) ανέλαβαν να γίνουν οι διοργανωτές της ιστορικής πρώτης έκδοσης του θεσμού. Η συμμετοχή μικρή καθότι συμμετείχαν μόλις δέκα εθνικές ομάδες. Κυρίως χωρών που είχαν διοικητική σύνδεση με την FIBA. Μικρή επίσης και η διάρκεια της διοργάνωσης καθότι κράτησε μόλις τρεις μέρες (2–4 Μαΐου).

Μαζί με την διοργανώτρια Ελβετία στο πρώτο Ευρωμπάσκετ πήραν επίσης μέρος : η Τσεχοσλοβακία (σ.σ θεωρήθηκε μάλιστα για αρκετούς το φαβορί της διοργάνωσης), η Ρουμανία, η Γαλλία, το Βέλγιο, η Ιταλία, η Βουλγαρία, η Ουγγαρία και η Λετονία. Οι 9 από τις 10 συμμετοχές ήταν απευθείας. Εξαίρεση ο μοναδικός προκριματικός γύρος που διεξήχθη παραμονές του τζάμπολ της διοργάνωσης. Μεταξύ Ισπανίας και Πορτογαλίας σε μονό αγώνα στην Μαδρίτη. Με τους Ισπανούς να επικρατούν με 33-12.

Ωστόσο, η παρουσία στην Γενεύη δεν ήταν εύκολη. Προ του τουρνουά, πολλές χώρες δεν είχαν εξασφαλισμένη την οικονομική δυνατότητα να καλύψουν τα έξοδα για το ταξίδι στην Ελβετία. Η οικονομική κατάσταση που επικρατούσε την περίοδο εκείνη στην Ευρώπη δεν ήταν η καλύτερη και ούτε και οι μετακινήσεις ήταν εύκολη υπόθεση.

Χαρακτηριστική η περίπτωση της εθνικής Λετονίας. Η οποία δεν θα ταξίδευε ποτέ για τη Γενεύη χωρίς τη σημαντική συμβολή της κυβέρνησης της χώρας και άλλων τοπικών αθλητικών φορέων. Ακόμα και η εθνική Ισπανίας ήταν αμφίβολη μέχρι την τελευταία στιγμή. Μέχρι να έρθει ως από μηχανής θεός ο τότε προέδρος της ομοσπονδίας Γκονζάλο Αγκουίρε που κάλυψε πλήρως τα έξοδα της διοργάνωσης.

 Το τουρνουά της Γενεύης

Το λογότυπο του Ευρωμπάσκετ 1935

Όλo το τουρνουά διεξήχθη με τη μορφή νοκ-αουτ. Ωστόσο, ο μικρός αριθμός των ομάδων (10) δημιούργησε ένα αντικειμενικά πολύ περίεργο φορμάτ διεξαγωγής. Με πρώιμους γύρους, ενδιάμεσα μπαράζ και προημιτελικά που επί της ουσίας δεν ήταν προημιτελικά!

Η πρώτη μεγάλη έκπληξη ήρθε με το “καλημέρα” από την Ιταλία. Η οποία κέρδισε με 42-32 την πολύ ισχυρή τότε Βουλγαρία. Στη συνέχεια έμειναν πέντε ομάδες για την επόμενη φάση. Όμως, επειδή ήταν πρακτικά αδύνατο να διεξαχθούν ημιτελικοί με… πέντε, έγινε αγώνας μπαράζ μεταξύ δύο τυχαίων ομάδων. Συγκεκριμένα της Ιταλίας και της διοργανώτριας Ελβετίας. Παρότι στο πρώτο ημίχρονο οι δύο ομάδες ήταν ισόπαλες (15-15), οι Ελβετοί νίκησαν με 27-17 και πέταξαν τη “Σκουάντρα Ατζούρα” εκτός ημιτελικών. Μάλιστα μια μέρα νωρίτερα οι “οικοδεσπότες” είχαν διαλύσει στον πρώτο γύρο τη Ρουμανία με σκορ 42-9!

Σε όσους σίγουρα θα προκαλέσουν εντύπωση τα χαμηλά σκορ μην ξεχνάμε πως το άθλημα ήταν πολύ διαφορετικό εκείνα τα χρόνια. Τα παιχνίδια μισάωρα, όλα σε ανοικτά γήπεδα. Χωρίς γραμμή τριών πόντων ή καρφώματα, με όρια αλλαγών και με τους προπονητές να μην μπορούν να δίνουν οδηγίες κατά τον αγώνα! Άλλες εποχές…

Η τελική φάση

Σπάνια φωτογραφία από τον τελικό του Ευρωμπάσκετ 1935 μεταξύ Λετονίας και Ισπανίας (24-18)

Στα ημιτελικά η κατάσταση ήταν πιο… ξεκάθαρη. Με την Λετονία να κερδίζει σχετικά εύκολα στον πρώτο ημιτελικό την διοργανώτρια Ελβετία (28-19). Ο δεύτερος ήταν σαφώς πιο αμφίρροπος. Με την Ισπανία να δυσκολεύεται απέναντι στην Τσεχοσλοβακία. Όμως χάρη στη συμβολή του σπουδαίου της σμολ φοργουορντ και ηγέτη της στο τουρνουά Ραφαέλ Μαρτίν, οι Ισπανοί νίκησαν για τέσσερις πόντους (21-17) και προκρίθηκαν στον τελικό.

Στις 4 Μαΐου του 1935, ο χώρος του σημερινού Palexpo της Γενεύης (σ.σ εκεί έγινε και όλο το τουρνουά) φιλοξένησε τον πρώτο τελικό στην μεγάλη ιστορία των Ευρωμπάσκετ. Αντίπαλοι η Λετονία και η Ισπανία. Υπό τα βλέμματα των μόλις 2.000 θεατών που παρευρέθηκαν. Παρότι ήταν η θετική έκπληξη του τουρνουά, η ομάδα από τη χώρα της Βαλτικής έμοιαζε με το αουτσάιντερ του τελικού.

Όμως έδειξε από το πρώτο ημίχρονο την ανωτερότητα της έναντι των Ίβηρων. Εκμεταλλευομένοι το πλεονέκτημά τους στα ύψη και με πρώτο σκόρερ του τελικού τον σέντερ τους Ρούντολφς Γιούρτσινς (11 πόντους), οι Λετονοί επικράτησαν με 24-18. Κάπως έτσι η Λετονία έκανε την έκπληξη και κέρδισε τον τίτλο της πρώτης πρωταθλήτριας Ευρώπης. Η Ισπανία περιορίστηκε στο ασημένιο μετάλλιο και το βάθρο συμπλήρωσε η Τσεχοσλοβακία που νωρίτερα την ίδια μέρα επικράτησε της διοργανώτριας Ελβετίας στον μικρό τελικό (25-23).

Οι συνθέσεις του τελικού:

ΛΕΤΟΝΙΑ (Βάλντερμαρς Μπαουμάνις): Άντερσονς 2, Ανουφράιγεβς 2, Γκρουντμάνις 4, Γκουμπις 1, Γιούρτσινς 11, Λιντμάνις 2, Ράουτζινς 2, Μέλντερις

ΙΣΠΑΝΙΑ (Μαριάνο Μανέντ): Καρμπονέλ, Πέδρο Αλόνσο 4, Εμίλιο Αλόνσο 4, Ορτέγκα, Ρουάνο 2, Μαρτίν 6, Μαουνιέ 2, Μουσκάτ, Μαρτίνεζ

Διαιτητής: Ανρί Λουσιρι (Ελβετία)

Τελική κατάταξη

1.Λετονία
2.Ισπανία
3.Τσεχοσλοβακία
4.Ελβετία
5.Γαλλία
6.Βέλγιο
7.Ιταλία
8.Βουλγαρία
9.Ουγγαρία
10.Ρουμανία

Τα ρεκόρ και η ιστορία που γεννήθηκε

Κάθε μεγάλη διοργάνωση μετά το πέρας της έχει πάντα κάτι να δείξει σε αριθμούς και όχι μόνο. Δεν θα μπορούσε να εξαιρεθεί ένα οποιοδήποτε Ευρωμπάσκετ. Πόσο μάλλον το πρώτο του θεσμού. Φαντάζομαι είναι κατανοητό το πόσο δύσκολο είναι να μιλήσουμε για τη διοργάνωση πλήρως στατιστικά. Λαμβάνοντας υπόψιν και τις ελάχιστες πληροφορίες που μας έρχονται από εκείνη την εποχή.

Από τα λίγα πάντως που ξέρουμε σίγουρα, είναι οτι πολυτιμότερος πάικτης (MVP) της διοργάνωσης ανακηρύχθηκε ο Ραφαέλ Μαρτίν (Ισπανία) και πρώτος σκόρερ ο Ιταλός Λίβιο Φραντσεσκίνι με 15.6 πόντους μέσο όρο. Σε άλλα ενδιαφέροντα στατιστικά, η εθνική Γαλλίας παρότι κατέλαβε την 5η θέση είχε την καλύτερη επίθεση του τουρνουά πετυχαίνοντας 162 συνολικά πόντους σε μόλις τέσσερα ματς και οι πρωταθλητές Ευρώπης Λετονοί είχαν την καλύτερη άμυνα. Δεχόμενοι μόλις 49 πόντους σε τρία παιχνίδια (98-49). Επίδοση η οποία παραμένει μια από τις καλύτερες όλων των εποχών στην σχετική κατηγορία. Όσο μπορεί να μετρήσει αυτή δηλαδή.

Η διοργάνωση παρότι σίγουρα πιο απλοΐκή από εκείνες των τελευταίων ετών, ήταν πετυχημένη. Η επανάληψη της δύο χρόνια αργότερα  (1937) και όπως έμελλε για πολλά ακόμη αργότερα θα οδηγούσε στην σταδιακή καθιέρωση της. Η οποία και με τη σειρά της έδωσε μια ώθηση που τόσο χρειαζόταν εκείνη την εποχή το μπάσκετ στην “Γηραιά Ήπειρο”. Τα υπόλοιπα αποτελούν ιστορία…

Αντί επιλόγου…

Η ομάδα της εθνικής Λετονίας που κέρδισε το χρυσό μετάλλιο στο Ευρωμπάσκετ 1935. Στο βάθος δεξία ο προπονητής της ομάδας Βάλντερμαρς Μπαουμάνις

Το Ευρωμπάσκετ 1935 πιθανότατα δεν είναι η λαμπρότερη διοργάνωση του θεσμού. Ενώ και τά περιορισμένα οπτικοακουστικά αρχεία, συνδυαστικά του οτι κανένας από όσους συμμετείχαν ή έζησαν τη διοργάνωση δεν βρίσκεται πλέον εν ζωή, το καθιστά ένα πολύ μακρινό γεγονός. Χαμένο στα βάθη του χρόνου.

Δεν υπάρχει πλέον κανένας να σκιαγραφήσει με τις ιστορίες του, την ατμόσφαιρα των ιστορικών πρώτων παιχνιδιών του θεσμού. Ή να νοσταλγήσει τις ντρίμπλες του Ράφαελ Μαρτίν και να διηγηθεί για την Τσεχοσλοβακία του Κλίμα και την τρομερή Λετονία του Γιούρτσινς, του Λιντμάνις και των άλλων “παιδιών” του Βάλντεμαρς Μπαουμάνις. Των οποίων η ιστορία πολλά χρόνια αργότερα θα γινόταν και κινηματογραφική ταινία.

Όμως ήταν θα έλεγε κάποιος το σπίρτο που άναψε τη φλόγα για την μπασκετική Ευρώπη. Η οποία πλέον αποκτούσε μια δική της μεγάλη διοργάνωση σε επίπεδο εθνικών ομάδων. Μια διοργάνωση που πιθανότατα δεν θα γιγαντωνόταν ούτε θα εξελισσόταν σε ο,τι είναι σήμερα. Τουλάχιστον εάν δεν γινόταν το πρώτο βήμα από κάποιους διορατικούς παράγοντες και κάποιους αθλητές που υλοποίησαν το όραμα των πρώτων. Γράφοντας όλοι αυτοί μαζί στην Γενεύη έναν Μάϊο του 1935, το πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου της ιδιαίτερης ιστορίας των Ευρωμπάσκετ.