«Έλεγε πως αν δεν ρευτεί, δεν μπορεί να παίξει»

Δηλώνω συγκλονισμένος, έχουν περάσει μονάχα μερικές ώρες από την επίσημη ανακοίνωση ότι ο Ντούσαν Ίβκοβιτς ταξιδεύει με το τελευταίο καράβι της ζωής και μου έρχονται στη μυαλό εκατομμύρια στιγμές. Τρόπαια, σκηνές εκνευρισμού, τρελά πανηγύρια με το άκουσμα της κόρνας, πάμπολλες ατάκες στα μπουζούκια, οι ακομπλεξάριστες δηλώσεις του, το αρρωστημένο πάθος του για τον ολυμπιακό, το flex που κυριάρχησε στην δεκαετία του ’90, η αχτύπητη Γιουγκοσλαβία και πολλά ακόμα συνθέτουν το κράμα ενός μύθου, ενός θρύλου που κατά κάποιον μαγικό τρόπο κατόρθωνε να ανακαλύψει εν νέου την συνταγή της επιτυχίας.

Παράλογο, έτσι; Οι πρώτες σκέψεις για έναν πειθαρχημένο και «σκληρό» προπονητή, να είναι αστείες καταστάσεις και στιγμές που χάρη του χιουμοριστικού τους χαρακτήρα μνημονεύονται μέχρι τις μέρες μας…

Ο τίτλος ίσως προδίδει την σκέψη μου, όμως σε αντίθεση με μία άλλη… εκείνη που θα διηγηθώ μετέπειτα είχε θετική κατάληξη!

Η αγάπη του για την Ελλάδα πρωτοφανής, δεν δίστασε να ανακηρύξει την χώρα στην οποία πέρασε τον περισσότερο καιρό της πλούσιας καριέρας του ως το δεύτερο σπίτι του, την δεύτερη πατρίδα του. Δικαίως, στον Άρη έβαλε τις βάσεις για την μετέπειτα κυριαρχία του «Αυτοκράτορα», αν και η από το πουθενά αντιπαράθεση με τον Νίκο Γκάλη δημιουργήθηκε με την συμβολή εξωτερικών παραγόντων, γεγονός που επισκίασε τότε την συνεργασία τους και πιθανώς στο τέλος της ημέρας να μην είχε αποχωρήσει. Στον Δικέφαλο του Βορρά εκ νέου έχτισε ένα δυνατό και αξιόμαχο σύνολο ή όπως εκείνος προτιμάει να λέει για εκείνη την περίοδο, «ο ΠΑΟΚ έπαιζε το καλύτερο μπάσκετ της Ευρώπης»! Η κόντρα του με τον Παναγιώτη Φασούλα ήταν θυελλώδης και δε γνώριζε όρια, μέχρι που στην Ορτέζ η «Αράχνη» του κόλλησε άθελα του το παρατσούκλι που θα τον συνόδευε πάντοτε… γυρνάει ειρωνικά στους δημοσιογράφους και λέει, «ρωτήστε τον σοφό»! Και φυσικά, το φαρμάκι που κέρασε η Μπενετόν στο Final-4 στο ΣΕΦ και το όνομα που φέρει εφιάλτες… Μάσιμο Ιακοπίνι. Η αναγέννηση της ΑΕΚ υπό το αυστηρό βλέμμα του, τα παιδαρέλια που μεγάλωσαν απότομα και κατά την δική τους ομολογία, διδάχθηκαν το μπάσκετ. Οι Νίκος Ζήσης, Δήμος Ντικούδης, Γιάννης Μπουρούσης και Μιχάλης Κακιούζης υπήρξαν εξέχουσες προσωπικότητες του ευρωπαϊκού μπάσκετ, μολονότι θα είναι πρώτοι που θα παραδεχθούν ότι δίχως την πίεση που τους άσκησε ο Ντούντα… πιθανότατα δε θα είχαν εξελιχθεί στους παίκτες που απολαύσαμε τα χρυσά χρόνια που ακολούθησαν. Στην Νέα Σμύρνη διαδραματίστηκε σύμφωνα με τον ίδιο, το πιο ενδιαφέρον πρότζεκτ της προπονητικής καριέρας, οδηγώντας τους «Πάνθηρες» στην Ευρωλίγκα.

Διέσχισε ολάκερο τον ελληνικό χάρτη και τη σεζόν 1996-97 θα συναντούσε την Ιθάκη του, τότε δε το γνώριζε παρά μονάχα οι τρεις μοίρες. Στον Ολυμπιακό συνδέθηκε όσο με καμία άλλη ομάδα, ο χαρακτήρας ταίριαξε καπάκι με το διοικητικό τρόπο του Σωκράτη Κόκκαλη, ενώ το ονειρικό ξεκίνημα της πρώτης σεζόν με το triple crown έδειξε ότι η συνύπαρξη αυτή ήταν προδιαγραφόμενη. Δεν ενθυμούμαι άλλο προπονητή στα χρονικά της διοργάνωσης – και δα σε τελικό – να κατεβαίνει από το αεροπλάνο και σοκάρει δημοσιογράφους, αντιπάλους και φιλάθλους λέγοντας:

«Είμαστε η καλύτερη ομάδα και ήρθαμε για να το πάρουμε»!

Αυτό ξεστόμισε ο Ντούσαν Ίβκοβιτς λίγες ώρες πριν τον τελικό με την Μπαρτσελόνα στη Ρώμη το 1997, εμφανέστατα βέβαιος για την εξέλιξη της ιστορικής αναμέτρησης. Από το μανίκι έβγαλε τον άσσο που θα του χάριζε τον τίτλο που τόσο λαχταρούσε. Σκαρφίστηκε ένα πλάνο, τοποθετώντας τον Ντέιβιντ Ρίβερς πάνω στον χαρισματικό Σάσα Τζόρτζεβιτς… επιδιώκοντας να δίνει τον δεξί διάδρομο στον συμπατριώτη του, με σκοπό να επιβαρύνει το ήδη τραυματισμένο του γόνατο.

Το αποτέλεσμα όχι μόνο τον δικαίωσε, αλλά ήταν μία ηχηρή απάντηση σε έναν κύριο που σε λίγα χρόνια θα κρατούσε την μπασκετική Ευρώπη στα χέρια του!

Ο Ίβκοβιτς παραμονές της σπουδαία αναμέτρησης είχε επικοινωνήσει με τον τότε προπονητή της Ρεάλ Μαδρίτης, Ζέλικο Ομπράντοβιτς και του είχε εκμυστηρευτεί τον τρόπο που σχεδιάζει να περιορίσει την δράση του πολυμήχανου playmaker της Μπαρτσελόνα. Ο Ζοτς εξέφρασε τις αμφιβολίες του σχετικά με το κόλπο γκρόσο – όπως αποδείχθηκε – του μέντορα του και τα πνεύματα οξύνθηκαν απότομα.

Το μυθικό της υπόθεσης; Η ατάκα του Ίβκοβιτς πριν κλείσει εκνευρισμένος το τηλέφωνο:

«Καλά, δε πειράζει αγάπη μου. Άνοιξε αύριο την τηλεόραση σου, δες τι θα κάνω και πάρε ιδέες για τους τελικούς τους ισπανικού πρωταθλήματος»!

Κάτι τέτοια έλεγε ο Ντούντα ξαφνικά και σε έκανε να γελάσεις. Η Μπαρτσελόνα πάντως μόνο χαμογελαστή δεν έφυγε από τον αγωνιστικό χώρο, παρακολούθησε τον Γιώργο Σιγάλα να σηκώνει στον ουρανό της Ρώμης το πολυπόθητο κύπελλο με την συνοδεία του καπνού από το πούρο που κάπνιζε σαν φουγάρο ο Παναγιώτης Φασούλας!

Ίσως είναι η αναμέτρηση που καθιέρωσε στην συνείδηση των Ελλήνων, πως ο Ρενέσες είναι loser και δε μπορεί να οδηγήσει την ομάδα του στην Γη της Επαγγελίας. Πάντως, το επικριτικό σχόλιο του Αρτούρας Καρνισόβας έπειτα το πέρας της αναμέτρησης σίγουρα βοήθησε στην συντήρηση του μύθου:

«Ο Ολυμπιακός είχε έναν προπονητή με σχέδιο και σωστές αντιδράσεις κι εμείς τον κανέναν»…

Άουτς!

Ο Ντούσαν Ίβκοβιτς δήλωνε επανειλημμένα ότι δε θα προπονούσε την ίδια ομάδα για δεύτερη φορά, όμως στην περίπτωση του Ολυμπιακού αναγκάστηκε να παραβεί τον όρκο του. Διαπίστωσε ότι τον καλούσε το πεπρωμένο, και αυτή η αποστολή ήταν στην Ρώμη… στην Νέα Ρώμη! Εκείνη τη βραδιά πραγματοποιήθηκε το αδύνατο. Οι πλανήτες ευθυγραμμίστηκαν, οι ερυθρόλευκοι υπέταξαν την Τσσκα Μόσχας, το απόλυτο φαβορί της βραδιάς ανατρέποντας μία διαφορά 19 πόντων… κατακτώντας την δεύτερη Ευρωλίγκα της ιστορίας του.

Ο ίδιος άνθρωπος, η ίδια αποστολή, το ίδιο αποτέλεσμα… 15 χρόνια αργότερα!

Πράγματι, κυλούσε ο Ολυμπιακός μέσα του. Και σε αυτή την στιγμή μου ήρθε καπάκι μία άλλη εξίσου ιστορική δήλωση, αυτή του Ντέγιαν Μποντιρόγκα:

«Το αίμα είναι πράσινο»! Αποφασίστε κύριοι… κόκκινο ή πράσινο το αίμα;

Ο Ντούσαν Ίβκοβιτς ήταν ένας σκληρός, αδιάλεχτος χαρακτήρας που θεωρούσε την πειθαρχία το σημαντικότερο προσόν μίας ομάδας όσο και του ατόμου του ίδιου. Πειθαρχία, πειθαρχία και υπακοή στο πλάνο. Οι παρεκκλίσεις, οι τρέλες και οι αυτεπάγγελτες πρωτοβουλίες δε γινόντουσαν – εύκολα – αποδεκτές. Εκείνος έλεγε και εσύ εκτελούσες. Βέβαια, ήταν δίκαιος και αξίζει να το τονίσουμε, τα εύσημα πήγαιναν πάντοτε στους παίκτες που κατάφεραν να φέρουν εις πέρας το καθήκον τους. Δεν λειτουργούσε ως πριμαντόνα, γνώριζε τη θέση του και κατανοούσε πως δίχως την συνεισφορά των παικτών του, εκείνος… τίποτα.

Δάσκαλος στο παρκέ, καθώς βοήθησε αμέτρητους παίκτες να ξεδιπλώσουν το χάρισμα τους και τους διεύρυνε τους μπασκετικούς ορίζοντες από τακτικής πλευράς. Σημαντικότερο όλων, δάσκαλος και πατρική φιγούρα εκτός του γηπέδου. Μορφωμένος, πολύπλευρος και με τεράστια αγάπη για τη ζωή και τα κομμάτια της. Λάτρευε την φύση, την ζωγραφική, ενημερωμένος επί της πολιτικής, σου έδινε πολύτιμες συμβουλές για την καθημερινότητα και σε αντιμετώπιζε πρωτίστως ως άνθρωπο. Το μπάσκετ ήταν απλούστατα ένα μέρος μίας πολυδιάστατης προσωπικότητας των εκατομμύρια αποχρώσεων.

Ο Ντούντα ήταν αυστηρός και πολλές φορές εξαιρετικά απότομος, με αποτέλεσμα στα πρακτικά να έχουν καταγραφεί πάμπολλες διαμάχες με παίκτες. Από τα λόγια του δε γλύτωσαν θρύλοι όπως ο Κούκοτς, Ο Ντράζεν, ο Ράτζα, ο Φασούλας, ο Σπανούλης και τόσοι άλλοι που βρέθηκαν στον δρόμο του. Μολονότι, ήταν ο τρόπος του, η πρόθεση δεν ήταν ποτέ να βλάψει και να προσβάλει, περισσότερο να παρακινήσει τον παίκτη και να τον ωθήσει να διεκδικήσει το καλύτερο δυνατό.

Υπάρχουν και οι εξαιρέσεις…

Σε ένα βράδυ έθεσε εκτός από την προετοιμασία του Ολυμπιακού τον ταλαντούχο Νίκο Μίχαλο, τα χνότα τους δε κόλλαγαν και ο Ντούσαν Ίβκοβιτς ομολογουμένως έκοψε – άδικα για πολλούς – αδίστακτα το σκοινί.  Έχει μείνει στην ιστορία η φράση προς τον Έλληνα γκαρντ στο εσπευσμένο meeting που είχε συγκαλέσει ο Ντούντα την ίδια μέρα «δε θα μου γαμήσεις την ομάδα» και του ζήτησε… απαίτησε καλύτερα να φύγει με το πρώτο αεροπλάνο.

Οι συμπαίκτες του συμβούλεψαν τον Μίχαλο να παρακαλέσει τον Σέρβο τεχνικό να τον δεχτεί πίσω στην ομάδα, αφότου επικαλέστηκαν ότι ήταν ένα συνηθισμένο ξέσπασμα. Εις μάτην προσπάθησε! Τρία «όχι» άκουσε πριν τραβήξει το πικρό αντίο ο Μίχαλος και μάλιστα στην ύστατη φορά εισέπραξε και το τρομακτικό για έναν νεαρό αθλητή:

«Δεν θέλω να σε βλέπω»!

Ο ίδιος στην ίδια συνέντευξη που παραχώρησε δεκαετίες μετά το περιστατικό παραδέχθηκε αναμενόμενα τον προπονητή Ίβκοβιτς, αν και για τον άνθρωπο Ντούσαν χρωστούσε μία απάντηση, γιατί τότε δεν την έδωσε… τα δάκρυα του έτρεχαν σαν ποτάμι!

«Ο Ντούντα είναι ο κορυφαίος, αλλά δεν έχει καλή καρδιά»!

Ρίχνω κλεφτές ματιές στις σημειώσεις μου, στα αρχεία και παρατηρώ πόσα πράγματα θα αφήσω εκτός, ώστε να μην καταλήξει σε τόμους τούτο το έρημο άρθρο.

Γελάω κάθε φορά που το διαβάζω, όταν σε άκυρες στιγμές μου έρχεται στο μυαλό και συχνά ομολογώ την εξιστορώ. Ο «Ξανθός» με επίκεντρο την επίθεση flex που μόστραρε επιδεικτικά ο Ντούσαν Ίβκοβιτς ανέφερε «όποιος δε βλέπει ότι η Γιουγκοσλαβία και ο Ολυμπιακός παίζουν τα ίδια συστήματα, πρέπει να κοιταχτεί»!

Άφησα επίτηδες ένα σημαντικό κεφάλαιο από την πορεία του στον ΠΑΟΚ και ομολογουμένως έγινε αντιληπτό από τους περισσότερους. Πρωτοσέλιδο σε κάθε εφημερίδα της εποχής και μάλιστα πέρασε στη σφαίρα του μύθου εκείνη την εποχή. Μία από τις χιλιοειπωμένες ιστορίες του ελληνικού μπάσκετ ανάμεσα στον Ντούσαν Ίβκοβιτς, τον εκρηκτικό Κλιφ Λέβινγκστον και… τα τέσσερα λίτρα κόκα-κόλα ημερησίως!

Όταν ο ΠΑΟΚ ένταξε στο ρόστερ του τον δις πρωταθλητή με τους Σικάγο Μπουλς (1991,1992) Κλιφ Λέβινγκστον, όλα φανέρωναν πως η χρονιά κυλούσε ιδανικά και η ομάδα της Θεσσαλονίκης θα παρουσιαζόταν ανταγωνιστική από την πρώτη μέρα. Έμεινε γνωστός στο ευρύ κοινό για τα μοναδικά καρφώματα του, τα ελατήρια που είχε στα πόδια… και για αυτό μπορεί να μιλήσει ανεπιφύλακτα ο Γκεόργκε Μουρεσάν!

Δυστυχώς, το μπάσκετ όπως και κάθε τι στη ζωή είναι απρόβλεπτο, ο ΠΑΟΚ δυσκολευόταν εξ αρχής να βρει ρυθμό και χημεία. Ο Ίβκοβιτς έψαχνε λύσεις να ξεκλειδώσει το ταβάνι της ομάδας του και κάποια στιγμή εντοπίζει… το πρόβλημα της κόκα-κόλας. Ο Λέβινγκστον ήταν της πάσης γνωστό ότι δε μπορούσε να ζήσει χωρίς εκείνη, έπινε τουλάχιστον τέσσερα λίτρα την ημέρα, ενώ ο Ντούντα είχε απαγορέψει δια ροπάλου τα αναψυκτικά στον σύλλογο.

Ο Αμερικανός forward αγνοούσε τις εντολές και συνέχισε την ιεροτελεστία… δύο κουτάκια πριν τον αγώνα, ένα στο ημίχρονο και δύο μετά!

Λίγο καιρό αργότερα, ο ΠΑΟΚ διασύρεται από το Περιστέρι με 25 πόντους και ο Ντούσαν Ίβκοβιτς παρατηρεί τον Λέβινγκστον να γυμνάζεται με βάρη την επόμενη μέρα. Κάθεται δίπλα του και αυθαίρετα του ανακοινώνει ότι του δίνει τρεις εβδομάδες άδεια για να επιστρέψει στην Αμερική και να σκεφτεί.

Ο ιστορικός πρόεδρος του συλλόγου, Νίκος Βεζυρτζής έκανε ότι περνούσε από το χέρι του για να τον μεταπείσει, αλλά τα λόγια του έβρισκαν πάνω σε βράχια. Ο Ντούντα πάντα έμενε πιστός στις αρχές του και η Ιστορία τον δικαίωσε.

Η ομάδα είχε χτυπήσει το ναδίρ και ο πολυμήχανος Ντούντα έψαχνε πως θα ξυπνήσει τους παίκτες του. Σύμφωνα με τα δικά του λόγια «δεν πήγαινε άλλο η ομάδα, κι αν ήταν έτοιμος να επιστρέψει έχει καλώς, ειδάλλως να μείνει εκεί». Επέστρεψε, όχι μόνο επέστρεψε αλλά σάρωσε ότι βρήκε στο διάβα του, ακολουθώντας πιστά οποιαδήποτε οδηγία.

Αν και για την ομαλή και άριστη λειτουργία του συνόλου, ακόμα και οι μεγάλες προσωπικότητες συνειδητοποιούν ότι πρέπει να ρίξουν νερό στο κρασί τους, αυτό ακριβώς έπραξε και ο Ντούντα:

«Ο φροντιστής μας, ο Μπάμπης, του έκρυβε μια κόκα κόλα και του έδινε να πιει. Έλεγε πως αν δεν ρευτεί, δεν μπορεί να παίξει. Άκου τώρα κάτι μαλακίες»!

Ο ΠΑΟΚ έφτασε στο μοναδικό του Final-4 της ιστορίας στην κορυφαία ευρωπαϊκή διοργάνωση, γνωστή ως Ευρωλίγκα σήμερα…

Κάποτε είχε ερωτηθεί τι τον ενοχλεί περισσότερο στον ελληνικό λαό και ως γνήσιος Βαλκάνιος απάντησε:

«Ότι οι άνθρωποι πάνε στα μπουζούκια για να ξεφαντώσουν και φεύγουν αφήνοντας το μισό μπουκάλι γεμάτο. Στη Σερβία δε συμβαίνει ποτέ κάτι τέτοιο. Αυτό είπα στα παιδιά μετά την πρόκριση στο Final-4 (του 2012). Να το πιούμε, αγάπες μου, όλο το μπουκάλι»!

Αν έχει μείνει στην συλλογική μνήμη το γεγονός ότι Μπόζνιταρ Μάλκοβιτς είχε την φήμη του απαιτητού και στριφνού προπονητή, τότε ο Ντούντα ήταν δικτάτορας μεταμφιεσμένος σε προπονητή, μόνο που εκτός του παρκέ ο άλλοτε προπονητής του Παναθηναϊκού κρατούσε αυτά τα στοιχεία και στις διαπροσωπικές του σχέσεις. Ο Ίβκοβιτς απελευθερωνόταν, πήγαινε στα μπουζούκια αγκαλιά με τα τρόπαια και έβγαζε από το σακάκι του το λατρεμένο του πούρο, βάραγε δυο ζεμπεκιές με τα τραγούδια του αδελφικού του φίλου, Δημήτρη Μητροπάνου και άφηνε λάσκα τα λουριά. Γνώριζε πότε έπρεπε να στριμώξει τους παίκτες του και πότε να τους επιβραβεύει.

Σοφός με τα όλα του!

Ο Ντούντα κατέβασε σαν σφηνάκι το τελευταίο ποτήρι της ζωής και οδεύει στα μπουζούκια του Παραδείσου παρέα με τα αγαπημένα του περιστέρια και τις ατελείωτες κατσάδες που «χρωστάει» σε εκείνους που έφυγαν από καιρό…