Όταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες «διδάσκουν» αξίες

Εδώ και πολλές δεκαετίες, είναι ευρέως γνωστό ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες αποτελούν ένα παγκοσμιοποιημένο επικοινωνιακό γεγονός και ένα βασικό στοιχείο της λαϊκής κουλτούρας. Κάθε τέσσερα καλοκαίρια, ολόκληρη η οικουμένη αναμένει με ενδιαφέρον την μεγαλύτερη «γιορτή του αθλητισμού», ώστε να θαυμάσει και να ταυτιστεί με τις προσπάθειες αθλητριών και αθλητών (πρωτίστως της χώρας μας).

Την ίδια στιγμή, βέβαια, ξέρουμε πως μία Ολυμπιάδα έχει και την αθέατη όψη της, μια όψη που δεν είναι απαλλαγμένη από ευρύτερες πολιτικοϊδεολογικές προεκτάσεις. Πολλοί, μάλιστα, θα ισχυριστούν (κι όχι άδικα) ότι το περίφημο «ολυμπιακό ιδεώδες» έχει αλλοιωθεί, καθώς οι Ο.Α. έχουν καταστεί (ήδη πριν από το ξεκίνημα του Β΄ Π.Π.) πεδίο εξυπηρέτησης συμφερόντων, χρήσης αθέμιτων (ενίοτε και τρομοκρατικών) μέσων, χειραγωγήσεων και άκρατης εμπορευματοποίησης.

Παρ΄όλ΄αυτά, απέναντι στην προαναφερθείσα ζοφερή πραγματικότητα, απέναντι στα παραπάνω «μελανά σημεία», μπορούμε να εντοπίσουμε ορισμένα «φωτεινά» παραδείγματα που σχετικοποιούν την κυνική άποψή μας για τους Ο.Α. και μάς υπενθυμίζουν ότι τα πράγματα δεν είναι πάντοτε τόσο «μαύρα». Ας δούμε, λοιπόν, πέντε χαρακτηριστικές περιπτώσεις αθλητριών και αθλητών από διάφορες Ολυμπιάδες που, χάρη στις αξιομνημόνευτες ενέργειές τους, απέδειξαν την πίστη τους στα ιδανικά των Αγώνων και, κατ΄επέκταση, στις ανθρώπινες αξίες.

1. Lawrence Lemieux: Η ανεκτίμητη αξία του αθλητικού ήθους

Όπως ξέρουμε, μία από τις θεμελιώδεις αρχές του αθλητισμού είναι το λεγόμενο “εὖ αγωνίζεσθαι”, το να αγωνίζεσαι, δηλαδή, με έντιμο τρόπο και αγνές προθέσεις στο πλαίσιο της υγιούς άμιλλας. Αν προσπαθούσαμε, λοιπόν, να βρούμε την επιτομή της παραπάνω αρχής, το μυαλό μας θα “πήγαινε” σίγουρα στον Καναδό ιστιοπλόο Lawrence Lemieux. Πιο συγκεκριμένα, στους Ο.Α. της Seoul το 1988, ο 33χρονος – τότε – Lemieux αγωνιζόταν στην κατηγορία Finn του αθλήματος της ιστιοπλοΐας και βρισκόταν “μία ανάσα” από την κατάκτηση του αργυρού μεταλλίου. Εκείνη τη στιγμή, το σκάφος της ομάδας της Σιγκαπούρης ανατράπηκε λόγω των ξαφνικών θυελλωδών ανέμων και των κυμάτων. Ο Lemieux, όμως, αντί να συνεχίσει την πορεία του, αποφάσισε να γυρίσει πίσω και να σώσει τους συναθλητές του που βρίσκονταν σε εξαιρετικά δυσχερή θέση. Όπως είναι λογικό, ο Καναδός αθλητής δεν κέρδισε το πολυπόθητο μετάλλιο για το οποίο είχε προετοιμαστεί, μια και κατετάγη 23ος. Ωστόσο, κέρδισε ένα πολύ σημαντικότερο …μετάλλιο: την αναγνώριση και το θαυμασμό ολόκληρου του κόσμου για τον αλτρουισμό και την αυταπάρνηση που επέδειξε. Αργότερα, η Διεθνής Ένωση Ιστιοπλοΐας τού απένειμε τη 2^η θέση για την υποδειγματική αθλητική του συμπεριφορά και η Δ.Ο.Ε. τον τίμησε με το ξεχωριστό μετάλλιο “Pierre De Coubertin”.

2. Yusra Mardini: Η συνεχής πάλη και ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο

Στην τελετή έναρξης των Ο.Α. του Rio (2016) έλαβε χώρα κάτι πρωτόγνωρο, συμβολικό αλλά και ουσιαστικό: 10 αθλήτριες και αθλητές από τη Συρία, το Κονγκό, το Νότιο Σουδάν και την Αιθιοπία παρέλασαν κάτω από την Ολυμπιακή σημαία συναπαρτίζοντας τη λεγόμενη “Ολυμπιακή Ομάδα Προσφύγων” (“Refugee Olympic Team”). Ανάμεσα τους βρισκόταν μία – άγνωστη μέχρι τότε – 18χρονη Σύρια κολυμβήτρια ονόματι Yusra Mardini, η πορεία της οποίας μέχρι τη Βραζιλία κάθε άλλο παρά εύκολη ήταν.

Ειδικότερα, καθώς βρισκόταν εν εξελίξει ο Συριακός Εμφύλιος, το σπίτι της νεαρής Yusra καταστράφηκε, με αποτέλεσμα εκείνη και η αδελφή της (επίσης κολυμβήτρια) να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους. Μπήκαν σε ένα φουσκωτό στην Τουρκία μαζί με άλλους 18 πρόσφυγες, ωστόσο η μηχανή σταμάτησε μεσοπέλαγα. Ούσες οι μόνες που ήξεραν κολύμπι, οι αδερφές Mardini βούτηξαν στη θάλασσα, έσυραν τη βάρκα με σχοινιά και οδήγησαν τους υπόλοιπους επιβαίνοντες με ασφάλεια στις ακτές της Λέσβου.

Μετά από πολλές δυσκολίες, η Yusra έφτασε στη Γερμανία, όπου εξασφάλισε μία στοιχειώδη προπονητική στέγη. Ο προπονητής της, βλέποντας τη μεγάλη πρόοδο της Σύριας κολυμβήτριας, την παρακίνησε να πάει στην Ολυμπιάδα του Rio. Κι έτσι έγινε, καθώς η Mardini αγωνίστηκε στους προκριματικούς των 100 μ. πεταλούδα, κάνοντας το όνειρό της πραγματικότητα, αν και δεν κατόρθωσε να προκριθεί στον τελικό. Κατόρθωσε, όμως, να γίνει πρότυπο μαχήτριας της ζωής, αποδεικνύοντας ότι ο αγώνας για μία καλύτερη ζωή και προοπτική στον αθλητισμό δε σταματά ποτέ.

3. Derek Redmond: Η σημασία τού να μην τα παρατάς ποτέ (vol. 1)

Αν προσπαθούσαμε να βρούμε την “ενσάρκωση” του λεγόμενου “never give up”, τότε θα επιλέγαμε, χωρίς δεύτερη σκέψη, τον Derek Redmond. O Βρετανός sprinter και παγκόσμιος πρωταθλητής στο Tokyo το 1991 ήταν ένα από τα φαβορί για το χρυσό μετάλλιο στα 400 μ. στους Ο.Α. τόσο της Seoul (1988) όσο και της Βαρκελώνης (1992). Στους πρώτους δεν κατάφερε να αγωνιστεί ούτε καν στα ημιτελικά, μια και, τελευταία στιγμή, αποσύρθηκε εξαιτίας τενοντίτιδας. Στους δεύτερους έφτασε μέχρι τον ημιτελικό των 400 μ., έχοντας την καλύτερη επίδοση παγκοσμίως και αφού είχαν προηγηθεί οκτώ (!) χειρουργεία. Ενώ, λοιπόν, όλα τα φώτα ήταν στραμμένα πάνω στο Redmond, ξαφνικά οι θεατές στο Estadi Olímpic της Βαρκελώνης “πάγωσαν” βλέποντάς τον να πέφτει κάτω με μυϊκό τραυματισμό. Κι όμως: παρότι λαβωμένος, ο Redmond αψήφησε τον πόνο και τους γιατρούς και έτρεξε κουτσαίνοντας και κλαίγοντας μέχρι τον τερματισμό εισπράττοντας, φυσικά, το standing ovation. Καθώς πάσχιζε να τρέξει, μπήκε στο ταρτάν ο πατέρας του και τον βοήθησε μέχρι να ολοκληρώσει την κούρσα. Επρόκειτο, αναμφίβολα, για μία από τις πιο συγκινητικές στιγμές στην ιστορία των Ο.Α.. Μπορεί ο Derek Redmond να βγήκε τελευταίος, αλλά ήταν πρώτος στις καρδιές όλων για την αυτοθυσία, το πείσμα και το κουράγιο του∙ τόσο που η Δ.Ο.Ε. τον συμπεριέλαβε στην καμπάνια “Celebrity Humanity“.

4. Gabriela Andersen-Schiess: Η σημασία τού να μην τα παρατάς ποτέ (vol. 2)

Όσο συγκινητικός κι αν ήταν ο τερματισμός του Redmond στη Βαρκελώνη το 1992, είναι αλήθεια ότι δεν συγκρίνεται με το συγκλονιστικό φινάλε της Ελβετίδας μαραθωνοδρόμου Gabriela Andersen-Schiess 8 χρόνια πριν στην Ολυμπιάδα του Los Angeles.

Πιο συγκεκριμένα, η Andersen, μετά από περίπου δυόμιση ώρες τρεξίματος στο μαραθώνιο, εισήλθε στο στάδιο Memorial Coliseum αφυδατωμένη και εξουθενωμένη στα όρια, κυριολεκτικά, της κατάρρευσης. Τί κι αν παρέπαιε σε κάθε της βήμα, τί κι αν τα πόδια και το κορμί της είχαν σχεδόν παραλύσει, τι κι αν βρίσκονταν από κοντά της οι γιατροί και οι υπεύθυνοι του γηπέδου; Η Ελβετίδα αθλήτρια δεν εγκατέλειψε την προσπάθειά της και συνέχισε μέχρι τον τερματισμό, προκαλώντας το θαυμασμό των θεατών που την παρακολουθούσαν και την εμψύχωναν “με κομμένη την ανάσα”. Εν τέλει, η Andersen κατόρθωσε να τερματίσει (37η για την ιστορία) και αμέσως σωριάστηκε στα χέρια των γιατρών που την περίμεναν, αποδεικνύοντας ότι ο άνθρωπος κρύβει μέσα του αστείρευτα αποθέματα δύναμης. To κοινό, φυσικά, την χειροκρότησε για το μεγαλείο ψυχής και θέλησης που έδειξε, γεγονός που “σφράγισε” το συγκλονιστικότερο, μέχρι σήμερα, τερματισμό μαραθωνίου στην ιστορία των Ο.Α..

5. Peter Norman: Η ανθρώπινη αλληλεγγύη πάνω απ΄όλα

Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μεξικού το 1968, “γράφτηκε” μία “χρυσή σελίδα” στο “βιβλίο” της ανθρώπινης αλληλεγγύης, μια “σελίδα” που την πιστώνεται ο Αυστραλός Peter Norman. Αναλυτικότερα, στον τελικό των 200 μ., ο Norman τερμάτισε δεύτερος, πίσω από τον “χρυσό” Tommie Smith και μπροστά από τον “χάλκινο” John Carlos (αμφότεροι Αφροαμερικανοί). Κατά την τελετή παράδοσης των μεταλλίων και ανάκρουσης των εθνικών ύμνων, οι Smith και Carlos ύψωσαν τις γροθιές τους, φορώντας μαύρα γάντια, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την παραβίαση των δικαιωμάτων των μαύρων. Ο Norman, μολονότι δεν ύψωσε τη γροθιά του, πήρε την απόφαση να φορέσει, όπως και οι δύο συναθλητές του, την ίδια κονκάρδα της ολυμπιακής οργάνωσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα, δηλώνοντας, έτσι, την έμπρακτη συμπαράστασή του στον αγώνα των Αφροαμερικανών για ισότητα.

Το λυπηρό και αξιοπερίεργο της υπόθεσης, όμως, ήταν η μετέπειτα στάση που τήρησαν Η.Π.Α. και Αυστραλία στους τρεις αθλητές. Όσον αφορά τους Smith και Carlos, τιμωρήθηκαν αμέσως από την Αμερικανική Ολυμπιακή Επιτροπή και αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το στίβο. Από την άλλη, ο Norman ήρθε αντιμέτωπος με μία Αυστραλία ρατσιστική και εχθρική απέναντι στους μη λευκούς και κατακρίθηκε έντονα από τους συμπατριώτες του για την ενέργειά του. Μάλιστα, οι Αυστραλοί “φρόντισαν” να τον απομονώσουν, απαγορεύοντάς του να συμμετάσχει στους Ολυμπιακούς του Μονάχου το 1972, ενώ δεν τον θυμήθηκαν ούτε το 2000 στην Ολυμπιάδα του Sydney. Το 2006, όταν ο Norman πέθανε, το φέρετρό του σήκωσαν οι Smith και Carlos ως ελάχιστο φόρο τιμής απέναντί του. Δυστυχώς, ο Peter Norman επωμίστηκε ένα άδικο και αδικαιολόγητο τίμημα για την αξιέπαινη επιλογή του να σταθεί δίπλα στους συναθλητές του. Παρ΄ολ΄αυτά, ακόμη κι αν δεν έλαβε την αναγνώριση που τού άρμοζε, έμεινε στην ιστορία για την αλληλέγγυα στάση και την ανθρωπιά του.

ΗΘΙΚΟ ΔΙΔΑΓΜΑ

Αυτό που, τελικά, αξίζει να κρατήσουμε είναι ότι οι Ο.Α. δεν είναι μονάχα οι κούρσες, τα μετάλλια, τα ασύλληπτα ρεκόρ και οι φανταχτερές τελετές έναρξης και λήξης, ούτε αποκλειστικά τα κακώς κείμενα. Πολύ περισσότερο, λειτουργούν ως φορείς των προσωπικών ιστοριών των αθλητριών/-τών και των ηθικών αξιών που πρεσβεύουν. Κι όσο υπάρχουν άνθρωποι, η «φλόγα» των αξιών αυτών δεν θα «σβήσει»…

Πηγές εικόνων:

• Κεντρική:  Σχέδιο του Θάνου Τσιμπουρλά
• Υπόλοιπες:  Κάντε click πάνω στην κάθε εικόνα